درس خارج اصول آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی سال 88-89

الحمد لله رب العالمین و الصلاه و السلام علی سید الانبیاء والمرسلین ابی القاسم المصطفی محمد و علی آله الطیبین الطاهرین.

قبل از اینکه وارد بحث اصول و مباحث مقدماتی آن بشویم چند نکته در رابطه با جایگاه علم اصول، چگونگی نشأت گیری و پیدایش علم اصول،جدا شدن مسائل و مباحث آن از علم فقه و همچنین ادوار تاریخی که بر این علم گذشته است را باید عرض کنیم.

1 _ منظور از اصول:

ابتدا باید دید که منظور از کلمه اصول در اصول فقه چیست ؟ آیا منظور قاعده است ؟ و یا اصل عملی ؟ و چرا این اسم انتخاب شده و به مسائل این علم،اصل اطلاق شده است.

در لغت، اصل به معنی اساس یعنی پایه و مبنا است و چون مسائل علم اصول مبنا و أدله فقه است، به آنها اصول فقه اطلاق شده است یعنی پایه و أدله راه فقاهت و اتفاقا هر سه تعبیر در کلمات بزرگان و علماء از همان ابتدا از زمان مرحوم سید مرتضی تابه امروز آمده است. مرحوم سید مرتضی می فرماید:( إعلم انّ الکلام فی اصول الفقه انما هو علی الحقیقه کلام فی ادله الفقه یدلّ علیه انا اذا تأمّلنا ما یسمی بأنه اصول الفقه و جدناهُ لا یخرج من ان یکون موصلاً الی العلم بالفقه او متعلقاً به وطریقاً الی ما هذه صفته و الاختبارُ یحقق ذلک.

ولا یلزم علی ما ذکرناه ان تکون الادله والطرق الی احکام فروع الفقه الموجوده فی کتب الفقهاء اصولاً للفقه لان الکلام فی اصول الفقه إنما هو الکلام فی کیفیه دلاله ما یدل من هذه الاصول علی الاحکام علی طریق الجمله دون التفصیل )(1).

ص: 1